De laatste jaren wordt osteoporose meer gezien als een inflammatoire botaandoening. Geactiveerde immuuncellen, pro-inflammatoire cytokinen en oxidatieve stress blijken namelijk nauw betrokken te zijn bij de pathofysiologie van osteoporose. Curcumine zou in potentie een rol kunnen spelen bij de preventie van osteoporose vanwege de brede ontstekingsremmende- en antioxidant-eigenschappen.
Curcumine heeft remmende effecten op osteoporose laten zien in talloze preklinische studies en enkele studies bij mensen[1]. In die preklinische studies vertoont curcumine een gunstig effect op de balans tussen botvorming en botafbraak. Bovendien staat curcumine al heel lang bekend om zijn sterke ontstekingsremmende en antioxidatieve eigenschappen[1]. Al geruime tijd is bekend dat geactiveerde T-cellen en pro-inflammatoire cytokinen betrokken zijn bij het ontstaan van osteoporose.
Immuuncellen en osteoporose
De bothomeostase staat onder invloed van het immuunsysteem. Oestrogeendeficiëntie, veroudering van immuuncellen en hyperglycemie zijn pathogene factoren die leiden tot veranderingen in immuuncellen, wat uiteindelijk resulteert in botafbraak bij respectievelijk postmenopauzale osteoporose, seniele osteoporose en osteoporose bij diabetes[2,3]. Veranderingen in immuuncellen zetten ontstekingsprocessen in gang en induceren botverlies via pro-inflammatoire cytokinen[2,3]. Geactiveerde T-cellen produceren pro-inflammatoire cytokinen (IL-1β, IL-6, TNF-α) die botvormende cellen (osteoblasten) onderdrukken en de vorming van botafbrekende cellen (osteoclasten) activeren. Daarentegen remmen regulerende immuuncellen (Breg, Treg, Th1, Th2) de vorming van osteoclasten via de cytokinen IL-4, IL-10 en interferon-gamma (INF-γ).
Behalve T-cellen kunnen allerlei andere immuuncellen betrokken zijn bij processen die leiden tot osteoporose, onder meer natural killer cellen (NK-cellen), dendritische cellen, macrofagen en mestcellen[2]. Sinds 2018 is de term ‘immunoporose’ bedacht om te benadrukken dat het immuunsysteem een belangrijke rol speelt in de pathofysiologie van osteoporose.
Klinische studies
Suppletie met curcumine heeft de potentie om vanwege de ontstekingsremmende effecten en vermindering van oxidatieve stress de ontwikkeling van osteoporose te helpen afremmen[1,4].
Een systematische review en meta-analyse van 66 klinische studies laten zien dat curcumine inflammatie en oxidatieve stress vermindert bij mensen. Curcumine verminderde onder meer TNF-α en IL-6[5]. Verder is er een ontstekingsremmend effect gevonden door een toename van IL-4[6].
Bij gezonde proefpersonen met een lage botdichtheid traden er verbeteringen op in de botdichtheid na 24 weken gebruik van curcumine (1000 mg/d)[1]. Suppletie van curcumine (110 mg/d) bij de behandeling van postmenopauzale osteoporose met het osteoporose-medicijn alendroninezuur gaf na 12 maanden een grotere toename van de botdichtheid dan het medicijn alleen[7].
Zes maanden suppletie met curcumine (110 mg/d) bij patiënten met een dwarslaesie gaf een significante verbetering van de botdichtheid en een effectieve verlaging van markers van botverlies[1]. Immobilisatie door een dwarslaesie leidt vrijwel direct tot botverlies, met 2-4% verlies per maand[1].
Curcumine en darmhomeostase
De wisselwerking tussen de darmmicrobiota en het immuunsysteem draagt belangrijk bij aan de botgezondheid. Dysbiose en een verstoorde functie van de darmbarrière kunnen aanleiding geven tot de ontwikkeling van osteoporose[2].
Curcumine heeft een gunstige invloed op de integriteit van de darmbarrière en op de samenstelling van de darmmicrobiota[8].
Het stimuleert de aanmaak van een darmenzym, het intestinale alkalische fosfatase (IAP)[8]. Dit enzym heeft sterke ontstekingsremmende en antioxidant-eigenschappen, bevordert de regeneratie van het darmslijmvlies en het herstel van de barrièrefunctie en breekt lipopolysachariden (LPS) af, componenten van darmbacteriën die schadelijk zijn voor de darmbarrière. LPS veroorzaakt systemische (laaggradige) inflammatie en induceert botverlies.
Conclusie
De immunologie van osteoporose, recent aangeduid met de term ‘immunoporose’, geeft aanknopingspunten om curcumine in te zetten bij de preventie of afremming van osteoporose. Niet alleen bij postmenopauzale vrouwen, maar ook bij ouderen en bij diabetespatiënten[9]. Meer onderzoek hiernaar is uiteraard gewenst.
[1] Wang: The potential therapeutic role of curcumin in osteoporosis treatment: based on multiple signaling pathways in Frontiers in Pharmacology - 2024
[2] Srivastava, Sapra: The Rising Era of “Immunoporosis”: Role of Immune System in the Pathophysiology of Osteoporosis in Journal of Inflammation Research - 2022
[3] Zhang et al: Immunoporosis: Role of immune system in the pathophysiology of different types of osteoporosis in Forntiers of Endocrinology - 2022
[4] Fan et al: Curcumin Prevents Diabetic Osteoporosis through Promoting Osteogenesis and Angiogenesis Coupling via NF-κB Signaling in Evidence-based Complementary Alternative Medicine – 2022
[5] Dehzad et al: Antioxidant and anti-inflammatory effects of curcumin/turmeric supplementation in adults: A GRADE-assessed systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials in Cytokine - 2023
[6] Djalali et al: The effects of nano-curcumin supplementation on Th2/tregulatory axis in migraine patients: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial in International Journal of Neuroscience - 2023
[7] Khanizadeh et al: Combination therapy of curcumin and alendronate modulates bone turnover markers and enhances bone mineral density in postmenopausal women with osteoporosis in Archives of Endocrinology and Metabolism - 2018
[8] Lallès: Recent advances in intestinal alkaline phosphatase, inflammation, and nutrition in Nutrition Review – 2019
[9] Yang et al: Protective effects of curcumin against osteoporosis and its molecular mechanisms: a recent review in preclinical trials in Frontiers in Pharmacology - 2023
